nummer 747, 4 septem­ber 2016

De zomerva­kantie zit er weer op. Het is de hoogste tijd voor eerste wiskun­debrief van school­jaar 2016-2017. En Wiskun­dE-brief 747 doet zijn nummer eer aan: het is een dikke jumbo­brief gewor­den. Een brief met flink wat bijdra­gen van abon­nees. Dat belooft wat voor het komende school­jaar. Ook in dit wiskun­dejaar staat ons weer veel te wachten. De reken­toets komt voor het vwo in de kernvak­kenrege­ling. Zullen er veel slacht­offers vallen? Voor havo en vmbo telt de reken­toets dit jaar nog niet mee. Maar zal dat in school­jaar 2017-2018 wel gaan gebeu­ren? En hoe staat de reken­toets er in politie­ke zin na de aanko­mende verkie­zingen voor? De NVvW en het LAKS krijgen een dikkere vinger in de pap wat betreft de wiskun­de correc­tievoor­schrif­ten. Zie Wiskun­dE-brief 746. Maar hoe zal dat in 2017 gaan uitpak­ken? En dan vragen de grafi­sche rekenma­chines ook weer de nodige aan­dacht: Welke zijn er in het komende examen toege­staan? En wat moeten of willen we uitein­delijk met dat ding? Het ziet er alles bij elkaar naar uit dat we weer een turbu­lent wiskun­dejaar tege­moet gaan. En dat is prach­tig! Want zolang er bewe­ging is binnen het onder­wijs, is er kans op vooruit­gang. Redac­tie

Vlak voor de vakan­tie waren we in Wiskun­dE-brief 746 al in staat om wat gege­vens te presen­teren van de laatste eindexa­mens. Nu het Cito het examen­verslag heeft gepubli­ceerd, kunnen we een nadere blik op die examens werpen. Laten we eens begin­nen met een spreken­de grafiek. De grafiek laat voor de ver­schil­lende oplei­dingen zien wat het percen­tage goede antwoor­den per jaar is. Globaal gezien lijkt het score­beeld van het afgelo­pen jaar meer op het beeld van twee jaar terug dan op het beeld van vorig jaar, toen er record­hoogtes werden bereikt. Een tweetal ontwik­kelin­gen sprin­gen in de grafiek duide­lijk in het oog.

1. De duik naar beneden bij wiskun­de B vwo.
2. De gestage stij­ging bij vmbo KB.

Dat het wiskun­de B-examen voor veel leerlin­gen een stuk moeilij­ker te maken was dan in voor­gaande jaren, onder andere door de omvang, is door veel docen­ten al opge­merkt. Dat gebeur­de bijvoor­beeld op het forum van de Neder­landse Vereni­ging van Wiskun­delera­ren (NVvW) en u leest het ook weer in het artikel van Tineke van den Berg, elders in dit nummer. De extreem hoge N-term was daarom voor veel collega's zeer welkom. De stij­ging van de scores bij de vmbo-leerlin­gen van de oplei­ding Kader-Beroeps is opval­lend. Maar hierbij moet wel worden opge­merkt dat het hier gaat om de schrif­telijk afgeno­men examens terwijl veruit de meeste KB-leerlin­gen het wiskun­de-examen digi­taal afleg­gen. In hoever­re er een oorzake­lijk verband bestaat tussen de opmars van de digita­le examens en de scores voor de schrif­telijke examens is moge­lijk een interes­sante vraag. Ook opval­lend is dat de jongens dit jaar bij alle wiskun­de examens een paar procent­punten hoger scoor­den dan de meisjes. En dan de cijfers
Als je de boven­staande twee grafie­ken met elkaar verge­lijkt, dan kun je de impact van de N-termen goed zien. Want ondanks een zeer lage gemid­delde score staat wiskun­de B vwo samen met wiskun­de A boven­aan. Laten we wiskun­de C, met maar weinig en steeds minder kandida­ten, buiten beschou­wing, dan lijkt er dit jaar een duide­lijke hiërar­chie vwo−havo−vmbo te bestaan. Wat ook opvalt, is dat de "aan­scher­ping van de slaag/zakrege­ling" (het CE-gemid­delde van 2012 en de invoe­ring van de kernvak­kenrege­ling van 2013) samen­valt met een opwaart­se bewe­ging van de cijfers, ook al lijkt er in 2014 en 2016 sprake te zijn van een correc­tie op het voor­gaande jaar. Van de sinds 2011 aanzien­lijk geste­gen scores bij vmbo KB is weinig terug te vinden. De N-termen bepalen hier het beeld. Onvol­doendes
De afgelo­pen zeven jaar geven een vrij duide­lijk beeld, vooral als je je concen­treert op havo/vwo, waar sinds 2013 de kernvak­kenrege­ling geldt: Lagen aan het begin van dit decenni­um de percen­tages rond de 30; de laatste paar jaar wordt op havo/vwo stelsel­matig minder dan 20% onvol­doende ge­scoord. Wiskun­de C lijkt een uitzon­dering. Maar ik merkte al op dat het bij dat vak om weinig en steeds minder leerlin­gen gaat. Als je afgaat op de percen­tages onvol­doendes bij het CE en je verge­lijkt die met de andere vakken, dan zou je wiskun­de op havo/vwo tegen­woordig in zekere zin een "gemakke­lijk" vak kunnen noemen. Of in ieder geval een vak waarop goed valt te scoren. gk

Het afgelo­pen school­jaar gaf ik les aan een examen­klas vwo wiskun­de B. De leerlin­gen haalden het hele school­jaar goede cijfers. Het resul­taat van het examen was echter teleur­stel­lend. Bij een N-term van 1,0 scoor­den de leerlin­gen gemid­deld 1,2 punt lager dan op het school­examen. Een collega met een verge­lijkba­re les­groep werd met dezelf­de teleur­stel­ling gecon­fron­teerd. De verba­zing en opluch­ting van mijn collega en van mij was groot toen bleek dat de N-term op 2,0 bleek te zijn gesteld. Omdat ik zelf het examen niet als heel erg moei­lijk ervoer, wilde ik eens onder­zoeken wat het ver­schil kon zijn tussen het examen vwo wiskun­de B van 2015 en van 2016. Ik heb hier­voor gebruik gemaakt van OBIT. OBIT is, net als bijvoor­beeld RTTI, een taxono­mie om toetsen op hun moei­lijk­heidsni­veau te analyse­ren. OBIT
De letters van OBIT staan voor de volgen­de begrip­pen:

• Onthouden. Je vraagt naar defini­ties.
• Begrijpen. Je vragen gaan over 'kale' wiskun­de, zonder of met minima­le context. Bijvoor­beeld "Toon aan dat de afgelei­de van f(x) ... is.
• Integreren. De op­dracht staat in een context waarbin­nen de leer­ling zelf de wiskun­de moet herken­nen.
• Toepassen. In een nieuwe situa­tie moet de leer­ling zelf een wiskun­dige oplos­sings­strate­gie ontwik­kelen. Bewijs­voering in de vlakke meetkun­de valt bijvoor­beeld onder T omdat de leerlin­gen zelf moeten onder­zoeken welke stellin­gen er moeten worden ge­bruikt.

De examens vergele­ken
De tabel hieron­der geeft een over­zicht van de twee examens, geanaly­seerd volgens OBIT.

	2015-1e tijdvak	2016-1e tijdvak
N-term	1,4	2,0
Begrij­pen	70 %	51 %
Integre­ren	0 %	13 %
Toepas­sen	30 %	36 %

Daar­naast heb ik voor beide examens ook gekeken naar de ver­schil­lende onder­werpen. Dat is lasti­ger omdat er overlap­pende onder­werpen zijn. Zo kan het onder­werp 'goniome­trie' bijvoor­beeld ook het onder­werp 'diffe­rentië­ren' bevat­ten.

onder­werp	2015-1e tijdvak	2016-1e tijdvak
Diffe­renti­aalreke­ning	10 %	19 %
Inte­graalre­kening	12 %	13 %
Algebra	29 %	21 %
Goniome­trie	26 %	25 %
Vlakke meetkun­de (bewij­zen)	23 %	22 %

Conclu­sie
Ik trek na mijn onder­zoekje de conclu­sie dat het examen van 2016 vooral moeilij­ker was door de context van de vragen en niet zozeer door de wiskun­dige onder­werpen die aan bod zijn gekomen. Anders gezegd: de wiskun­de was in het examen van 2015 veel gemakke­lijker herken­baar. Tineke van den Berg

Leerlin­gen die in 2016 gezakt zijn voor het havo-examen, kunnen in 2017 examen doen volgens het oude (wiskun­de)program­ma. Zij doen dan het zoge­naamde bezem­examen. Wat zijn wat betreft het bezem­examen nu precies de rechten en plich­ten van de kandi­daat en van de school? Het Examen­loket formu­leert het zo: "De school moet de leerlin­gen die het examen volgens het oude examen­program­ma willen afleg­gen, hen daartoe in de gelegen­heid stellen". Daaraan wordt nog toege­voegd: "Het is aan de school hoe dit gebeurt. Dit kan bijvoor­beeld door samen­werking met andere scholen/instel­lingen." Maar wat bete­kent dit con­creet voor de school, en met name voor het school­examen als een gezakte kandi­daat per se op de eigen school wil blijven? Moeten er specia­le SE's een eventu­eel zelfs specia­le prakti­sche opdrach­ten gemaakt worden? En in hoever­re moet de leer­ling hierbij onder­steund worden ? Het ligt op uw bordje
In ieder geval geldt dat voor het bezem­examen het examen­program­ma en sylla­bus van het voor­gaande jaar van toepas­sing zijn. Dat geldt ook voor de toege­stane hulpmid­delen (zie Wiskun­dE-brief 743). Verder lijkt het pro­bleem op het bordje van de school, moge­lijk dus ook op het bordje van de wiskun­desec­tie, te liggen.

Begin juli is de Rege­ling toege­stane hulpmid­delen voor de centra­le examens van de eindexa­mens en de staats­examens vo in 2018 (CvTE-16.01424) gepubli­ceerd in de Staats­courant. Dat is mis­schien een goede aanlei­ding om nog eens een samen­vattend over­zicht van toege­stane grafi­sche rekenma­chines te maken. Bij het combine­ren van diverse publica­ties van het CvTE over dit onder­werp kwamen er enkele tegen­strij­dighe­den en onduide­lijkhe­den aan het licht. Pas na het raadple­gen van diverse betrok­kenen heb ik een eendui­dig over­zicht kunnen samen­stellen. Het onder­scheid tussen havo en vwo is in dat over­zicht van belang. Het vwo heeft vanwege de langere boven­bouw name­lijk een jaar langer de tijd om zich in te stellen op de nieuw­ste eisen die gelden voor de grafi­sche rekenma­chine. In het over­zicht hieron­der staat "T" voor "Toege­staan" en "N" voor (uitdruk­kelijk) "Niet toege­staan".

	2017 havo	2017 vwo	2018 havo	2018 vwo	2019 vwo
CASIO
fx-9750GII met reset	T	T		T
fx-9860GII(SD) met reset	T	T		T
fx-9860GII(SD) met examen­stand: OS 2.07 en hoger	T	T	T	T	T
fx-CG20 met reset	T	T		T
fx-CG20 met examen­stand: OS 2.01 en hoger	T	T	T	T	T
Hewlett Packard
HP Prime	T	T	T	T	T
Texas Instru­ments
TI 84 plus (C) (SE)	T	T		T
TI-84 Plus T vanaf versie OS 5.1, de basis­versie met LED lampje	T	T	T	T	T
TI-84 Plus CE-T vanaf versie OS 5.1.5	T	T	T	T	T
TI-Nspire CX (zonder CAS)	T	T	T	T	T
Oudere types	N	T	N	N	N

Bij het gebruik van oudere types (alleen toege­staan op het vwo in 2017) geldt dat "de kans bestaat dat sommige examen­opgaven daarmee niet of minder goed te maken zijn". Nog wat aanvul­lende regels:

1. Het gebruik van een gewone rekenma­chine is (bij wiskun­de) niet meer toege­staan.
2. Het gebruik van twee (grafi­sche) rekenma­chines tege­lijk is niet toege­staan.
3. Het is een kandi­daat niet toege­staan om tijdens het examen gebruik te maken van de grafi­sche rekenma­chine van een andere kandi­daat.
4. Het gebruik van SD-kaart­jes is niet toege­staan.
5. Als een appa­raat over CAS-functio­nali­teit be­schikt, moet deze geblok­keerd zijn.
6. Een grafi­sche rekenma­chine mag niet op het licht­net of andere appara­tuur zijn aange­sloten.
7. Het geheu­gen van de grafi­sche rekenma­chine dient te zijn geblok­keerd door een examen­stand of te zijn gewist door een 'reset' van de gehele machine.

gk bronnen:

• Bijlage 1B rege­ling hulpmid­delen 2017.
• Bijlage 1B rege­ling hulpmid­delen 2018.
• Medede­ling hulpmid­delen CE 2018 en 2019.
• Diverse corres­ponden­tie met CvTE en leveran­ciers van grafi­sche rekenma­chines.

Eind 2014 heeft het Plat­form Onder­wijs2032 de op­dracht gekre­gen om te onder­zoeken of het onder­wijs nog wel up-to-date is voor de toe­komst. In januari 2016 is het eindad­vies door plat­form­voorzit­ter Paul Schna­bel aangebo­den aan staats­secreta­ris Sander Dekker. Veel leraren waren echter niet op de hoogte van het advies of voelden zich er niet bij betrok­ken. De Onder­wijscoö­peratie (OC) heeft daarom met de staats­secreta­ris afge­sproken om eerst een verdie­pende en verbre­dende fase in te lassen. Tijdens deze fase kunnen gesprek­ken met leraren worden gevoerd nog voordat er met de ontwerp­fase wordt begon­nen. Deze fase zal duren tot 1 novem­ber 2016. Bijeen­komsten
De Neder­landse Vereni­ging van Wiskun­delera­ren (NVvW) gaat in het kader van deze verdie­pingsfa­se samen met de NVON, de vakvere­niging van onder andere natuur­kunde-, schei­kunde- en biolo­gielera­ren, discus­siebij­eenkom­sten organi­seren. Deze bijeen­komsten hebben tot doel, een ant­woord te geven op de volgen­de vragen:

1. Geeft het advies van Schna­bel wel de juiste rich­ting aan voor een nieuw curricu­lum?
2. Hoe kan en wil de beroeps­groep invul­ling en uitvoe­ring geven aan een nieuw curricu­lum?

In week 38 zijn er op vijf ver­schil­lende plekken in het land bijeen­komsten georga­niseerd:

datum	plaats	locatie
Maandag 19 septem­ber 2016	Zaandam	Zaan­lands Lyceum
Dinsdag 20 septem­ber 2016	Delft	Christe­lijk Lyceum
Dinsdag 20 septem­ber 2016	Meppel	Stad & Esch
Woens­dag 21 septem­ber 2016	Eindho­ven	Augusti­nianum
Donder­dag 22 septem­ber 2016	Ede	SG het Streek

Voor alle bijeen­komsten luidt het program­ma:

tijd	onder­deel
17:30 uur	Ont­vangst met soep en brood­jes.
18:00 uur	Discus­sie en stem­ming over diverse stellin­gen.
20:00 uur	Einde program­ma.

Een verslag van de discus­sie en het resul­taat van de stemmin­gen zullen worden ver­werkt in het uitein­delijk advies van de Onder­wijscoö­peratie aan staats­secreta­ris Sander Dekker. Via deze link kunt u zich aanmel­den voor deze bijeen­komsten. Deelna­me is zowel voor leden als niet-leden van de NVvW gratis. Heleen van der Ree, NVvW

Het statis­tiekon­derwijs in het voortge­zet onder­wijs is in bewe­ging. Dat biedt u bij uitstek een mooie gelegen­heid om wat inspira­tie op te doen en om er wat bij te leren. Aan­staande donder­dag, 8 septem­ber 2016, laten we in het Pieter de la Courtge­bouw (FSW) in Leiden een aantal statis­tiekex­perts aan het woord. Het program­ma begint om 16:00 uur en wordt afgeslo­ten met een borrel om 20:00 uur. U bent zeer van harte welkom. We vroegen de uitgeno­digde experts om op persoon­lijke titel geduren­de een half uur eens in te gaan op een casus voor het voortge­zet onder­wijs. Ook vroegen wij deze experts om met een schets te komen van belang­rijke statis­tische ideeën en concep­ten die vanuit hun perspec­tief in het voortge­zet onder­wijs aan bod zouden moeten komen. Onder de experts bevin­den zich Aad vd Vaart (Mathema­tisch Insti­tuut Univer­siteit Leiden), Erik v Zwet (LUMC Leiden), Theo Lanser (Aegon), Mark de Rooy (Sociale Weten­schap­pen Univer­siteit Leiden) en Ton de Waal (CBS en univer­siteit Tilburg) Aanmel­ding en vervolg
Via deze link kunt u zich voor de bijeen­komst van 8 septem­ber 2016 aanmel­den. Deze bijeen­komst moet worden gezien als een start­bijeen­komst. Na deze bijeen­komst zullen de regiona­le steun­punten Leiden en Zuid Holland een nascho­ling in de vorm van een profes­sionele leerge­meen­schap (PGL) organi­seren. In deze nascho­ling zullen deelne­mers in kleine groepen geduren­de vijf bijeen­komsten gaan werken aan het ontwik­kelen van les- en toetsma­teriaal. Denk hierbij aan zaken als een lessen­serie voor havo/vwo statis­tiek, een handlei­ding voor het gebruik van statis­tiek in een profiel­werk­stuk, een prakti­sche op­dracht voor havo/vwo wiskun­de A/C, korte onder­zoeksop­drach­ten voor wiskun­de A/C of een prakti­sche op­dracht statis­tiek voor wiskun­de B. Meedoen is gebrui­ken
De groepen bepalen steeds zelf het onder­werp. Waar dat moge­lijk en gewenst is, zullen ter onder­steu­ning experts worden uitgeno­digd. Door deelna­me aan een PLG ver­plicht u zich tot het uitpro­beren van het ontwik­kelde materi­aal in uw lesprak­tijk. Meedoen is gebrui­ken! De bijeen­komsten van de PLG zijn gepland op 13 oktober 2016, 17 novem­ber 2016, 15 decem­ber 2016, 19 januari 2017 en 9 maart 2017, steeds van 16:00 tot 20:00 uur. Peter Kop, ICLON Leiden

Jos Huij­bregts be­schrijft in Wiskun­dE-brief 746 dat de over­gang in het statis­tiekon­derwijs naar "Big Data met Excel" een goede over­gang is omdat die over­gang aan­sluit bij behoef­ten zoals die in het be­drijfs­leven bestaan. Bedrij­ven als Google, met een waarde van 464 miljard euro werken nu eenmaal veel met enorme data­sets en grote getal­len, zegt Jos Huij­bregts. Wel, bedrijf­jes met een waarde van 'slechts' 22 miljard euro, zoals Philips bijvoor­beeld, werken ook veel met grote data­sets. Maar dit terzij­de; de redene­ring van Jos Huij­bregts klopt niet. Volgens zijn logica zouden we de kinde­ren op de basis­school ook maar beter niet meer met tafels lastig vallen, want Google weet al dat 7 × 8 = 56. De tafel van 132.523.284 past veel beter bij de huidige tijd. Durf te verande­ren! Eerst de basis
Het is een misvat­ting om te denken dat je zinvol­le big data-analy­ses uit kan voeren als je niet eerst de basis van redene­ren onder onzeker­heid onder de knie hebt. Het is trou­wens ook een misvat­ting om te denken dat het wiskun­deonder­wijs in het voortge­zet onder­wijs in dienst moet staan van het grootka­pitaal. Maar dat weer terzij­de. Casper Albers
Univer­sitair hoofddo­cent statis­tiek, Gronin­gen

Het wordt binnen het onder­wijs steeds belang­rijker gevon­den dat leerlin­gen zelf sturing aan hun leerpro­ces gaan geven. Veel leerlin­gen hebben hier echter moeite mee. Hoe kunnen we die leerlin­gen op een effec­tieve manier leren om goede beslis­singen te nemen over wat ze wanneer moeten bestude­ren? En kun je de leerlin­gen deze vaardig­heden vervol­gens ook bij meerde­re vakken laten gebrui­ken? Dat gaan we binnen de sectie Onder­wijskun­de van de Univer­siteit Utrecht alle­maal onder­zoeken. Het gaat daarbij om promo­tieon­derzoek. Voor dat onder­zoek gaan we een trai­ning aan leerlin­gen geven voor het vak biolo­gie. Daarna gaan we kijken of de tijdens de trai­ning aange­leerde vaardig­heden door de leerlin­gen ook toege­past kunnen worden binnen het vak wiskun­de. Geen lineai­re formu­les
Voor dat laatste zijn we op zoek naar wiskun­dedocen­ten die les geven in het eerste of tweede leer­jaar van havo/vwo. De leerlin­gen die meedoen, mogen bij aanvang nog geen kennis hebben van het opstel­len van lineai­re formu­les uit grafie­ken. In de maanden oktober en novem­ber van 2016 willen we onder­zoek op scholen komen doen. Dat kost u twee lesuren en vereist de beschik­baar­heid van voldoen­de compu­ters op school. Als u bereid bent om aan ons onder­zoek mee te werken, neem dan via email contact op met mij. Natuur­lijk kunt u bij mij ook nadere informa­tie over het onder­zoek krijgen. Steven Raaijma­kers (S.F.Raaijma­kers@uu.nl)
Onder­wijskun­de, Univer­siteit Utrecht

Op zater­dag 17 septem­ber 2016 vindt het tweeën­twintig­ste symposi­um plaats van de Werk­groep Geschie­denis Reken-en Wiskun­deonder­wijs (WGRWO) van de Neder­landse Vereni­ging van Wiskun­delera­ren (NVvW). Het thema is dit keer Competi­ties en Compe­tenties. Examens, wed­strij­den en wiskun­de hebben altijd al op aller­lei manie­ren met elkaar te maken gehad. Zo komt er bij het norme­ren van examens en bij het valide­ren van kwali­teits­contro­le van het onder­wijs veel wiskun­de kijken. Maar de wiskun­de daagt bij uitstek ook uit tot competi­tie binnen het wiskun­deonder­wijs. Het program­ma van dit jaar be­steedt in brede zin aan­dacht aan dit gegeven. Program­ma

tijd	onder­deel
9:30−10:15	Inloop en koffie.
10:15−10:30	Welkom en medede­lingen.
10.30−11.15	Jan van de Craats: De Wiskun­de Olympia­de.
11:15−12:00	Ad Meskens: Examens voor wijn­roeiers in zestien­de-eeuws Antwer­pen.
12:00−13:30	Lunch.
13:30−14:15	Truus Dekker: Examens voor lbo, mavo en vmbo.
14:15−14:45	Pauze.
14:45−15:30	Dédé de Haan: De Wiskun­de A-lympia­de.

Het symposi­um vindt plaats in cursus- en verga­dercen­trum Domstad. De kosten voor NVvW en NVORWO leden bedra­gen € 27,50. Niet-leden betalen € 32,50. Aanmel­ding
U kunt zich in­schrij­ven voor dit symposi­um door middel van een email aan harm­jans­mid45@gmail.com in combina­tie met gelijk­tijdige overma­king van het ver­schul­digde bedrag op reke­ning NL19INGB0000143917 t.n.v de Neder­landse Vereni­ging van Wiskun­delera­ren, onder vermel­ding van WGRWO symposi­um 22.

Op donder­dag 22 septem­ber 2016 organi­seert het steun­punt wiskun­de regio Noord-Holland een bijeen­komst over de Mandel­brotver­zame­ling. Op het program­ma staan niet alleen lezin­gen. Er is ook tijd om leerza­me opgaven te maken en er wordt een Socra­tive quiz georga­niseerd. In de jaren tachtig van de vorige eeuw onthul­de Benoit Mandel­brot met compu­ter­plaat­jes de prachti­ge structu­ren die ont­staan bij het onein­dig vaak toepas­sen van eenvou­dige func­ties. De netwerk­bijeen­komst behan­delt de wiskun­de die achter deze prachti­ge structu­ren schuilt en zoals die ook voor­komt in de UvA-webklas Het Mandel­brot Myste­rie voor leerlin­gen in vwo 5 en 6, die in novem­ber 2016 van start gaat. Docen­ten die overwe­gen om met hun leerlin­gen aan de webklas mee te doen, zijn net als andere belang­stellen­den van harte welkom. Program­ma

tijd	onder­deel
16:15−16:30 uur	Ont­vangst met koffie en thee.
16:30−17:45 uur	Han Peters: Com­plexe Dynami­ca.
17:45−18:30 uur	Kees Temme: De wiskun­de van de webklas.
18:30−19:30 uur	Maal­tijd met netwerk­facili­teiten.
19:30−20:15 uur	Voor­proefje van de webklas: puzze­len met de opgaven. Pjotr Buijs en Nout-Jan Dogte­rom.

De bijeen­komst wordt gehou­den op het Science Park 904 in Amster­dam. De kosten bedra­gen € 35,= voor niet-Bèta­partner­scholen. Deelne­mers ontvan­gen een nascho­lings­certifi­caat. U kunt zich via deze link aanmel­den. Kees Temme (C.J.M.Temme@uva.nl)

Op woens­dag 28 septem­ber 2016 organi­seren de LWHW (Lande­lijke Werk­groep HBO Wiskun­de) en SLO in Utrecht de confe­rentie "Hier havo..., hbo hoort u mij? Aanslui­ten in het hbo op de vernieu­wingen in het havo". In 2013 zijn voor de natuur­weten­schappe­lijke vakken in het havo nieuwe examen­program­ma's inge­voerd. In 2015 gebeur­de dat voor de wiskun­devak­ken. Dit jaar is er een advies over het examen­program­ma informa­tica uitge­bracht. Het is daarom de hoogste tijd om docen­ten en curricu­lumont­wikke­laars in het hbo, die hun onder­wijs immers moeten laten aanslui­ten op deze vakken, op de hoogte te stellen van deze verande­ringen. Tege­lijk willen we havo-docen­ten in de betref­fende vakken informe­ren over de wensen die er in het hbo leven met betrek­king tot de voorken­nis van hun studen­ten. Meer over het program­ma van de confe­rentie vindt u via deze link. Christi­aan Boudri (LWHW)
Jos Tolboom (SLO)

Bij de Interna­tionale Wiskun­de Olympia­de in Hong Kong (9-16 juli 2016) hebben drie Neder­landse leerlin­gen een bronzen medail­le behaald. Levi van de Pol (14), Pim Spelier (16) en Gabriel Visser (18) wisten alle­drie genoeg punten te behalen voor het ereme­taal. Er waren nog drie teamle­den, te weten Wietze Koops (15), Reinier Schmier­mann (14) en Erik van Cappel­len (17). Zij losten alle­drie min­stens één van de zes pittige wiskun­deopga­ven op en behaal­den hiermee een verdien­de, eervol­le vermel­ding. Op de website van de Neder­landse Wiskun­de Olympia­de leest u meer over de Interna­tionale Wiskun­de Olympia­de in Hong Kong.

Na het grote succes in Vlaande­ren zal "IMAGINA­RY" geduren­de dit school­jaar te zien zijn in Neder­land. Het betreft een tentoon­stel­ling over wiskun­dige objec­ten die tijdens het Duitse "Jaar van de wiskun­de" in 2008 is ont­staan en in 29 landen nu al meer dan 1 miljoen bezoe­kers heeft getrok­ken. De tentoon­stel­ling is in eerste instan­tie bedoeld voor scholie­ren in de boven­bouw van het havo en vwo maar is feite­lijk ge­schikt voor een veel groter publiek. De schoon­heid, de kunst­zinnige aspec­ten, de poten­tie en de toepas­singen van wiskun­de staan in deze tentoon­stel­ling cen­traal. IMAGINA­RY is interac­tief; men kan de getoon­de figuren van alle kanten bekij­ken, de kleuren verande­ren en ook de formu­les aanpas­sen om daarmee de figuren te vervor­men. Met QR codes kan men op een smart­phone snel aller­lei achter­grondin­forma­tie opvra­gen. Er is ook een tafel met Penrose betege­lingen om zelf in elkaar te puzze­len. Diverse touch screens bieden een scala aan leuke, mooie en uitda­gende, van wiskun­de geïnspi­reerde toepas­singen. Waar en wanneer?

periode	plaats
19 septem­ber t/m 7 oktober 2016	TU Eindho­ven, gebouw MetaFo­rum, zalen MF11-12.
24 oktober t/m 11 novem­ber 2016	Horstto­ren aan de Horst­ring, Gebouw 20, Ensche­de.
21 novem­ber t/m 11 decem­ber	VOX-POP, Binnen­gast­huis­straat 9, Amster­dam.
6 t/m 24 februa­ri 2017	Stads­kantoor Utrecht (naast CS en Beatrix­gebouw).
6 t/m 24 maart 2017	Op een nader te bepalen locatie in Leiden.
22 mei t/m 9 juni 2017	Bernoul­liborg, Nijen­borgh 9, Gronin­gen.
19 juni t/m 7 juli 2017	Op een nader te bepalen locatie in Nijme­gen.

De tentoon­stel­ling is gratis toegan­kelijk en er zijn specia­le rondlei­dingen voor groepen. De organi­satie is in handen van het Plat­form Wiskun­de Neder­land, in nauwe samen­werking met de Univer­siteit Utrecht en het Freuden­thal Insti­tuut Ga voor meer informa­tie en voor mooie beelden naar imagina­rymaths.nl

De vakan­tie is voorbij! De zomer­verkoop van het Wereld­wiskun­de Fonds heeft inmid­dels alweer zo'n 220 euro opgele­verd. Tot 30 septem­ber 2016 hante­ren we nog de vaste prijzen. Daarna begint de volgen­de veiling. Op onze site worden ruim 250 binnen­landse en buiten­landse wiskun­deboe­ken, school­boeken en studie­boeken aangebo­den voor vaste lage prijzen. Ook zijn er op de site veel tijd­schrif­ten te vinden, zoals ingebon­den jaargan­gen van het Nieuw Tijd­schrift voor Wiskun­de, Eucli­des en heel veel comple­te jaargan­gen Pythago­ras. De gehele op­brengst wordt besteed aan projec­ten ten bate van het wiskun­deonder­wijs in ontwik­kelings­landen. Jos Remijn, veiling­meester WwF
wereld­wiskun­deboe­ken@nvvw.nl

Het Rijn­lands Lyceum Oegst­geest zoekt per direct een enthou­siaste, ervaren docen­ten Wiskun­de (0,6 fte). Tijde­lijk in verband met ziekte­vervan­ging. Kijk voor meer informa­tie op onze website.

Voor het school­jaar 2016-2017 heeft Experti­se Centrum Rekenen Wiskun­de (ECRW) het volgen­de aanbod:

1. Inspira­tie voor de reken­les, nieuwe datum: 23 novem­ber 2016 te Utrecht van 14:00 tot 17:00 uur.
2. Inspira­tie voor de wiskun­deles, 7 novem­ber 2016 te Utrecht van 14:00 tot 17:00 uur.
3. Cursus rekenco­ördina­tor, 6 bijeen­komsten, start 14 novem­ber 2016 te Utrecht.

Meer informa­tie en in­schrij­ven: www.ecrw.nl. Ellen Schoo­nen, Madelei­ne Vlie­gent­hart, Peter van Wijk

Noord­hoff Uitge­vers organi­seert op 16 novem­ber 2016 in het NBC Congres­centrum in Nieuwe­gein het inmid­dels jaar­lijks terugke­rende Wiskun­deCon­gres. Op dit congres lance­ren onze beide wiskun­demetho­des Getal & Ruimte en Moderne Wiskun­de hun nieuwe 12^e editie voor de havo/vwo onder­bouw respec­tieve­lijk havo/vwo onder­bouw en vmbo-gt/havo. Ga voor meer informa­tie over het program­ma naar www.nuwis­kunde­congres.nl. In­schrij­ven is moge­lijk vanaf 4 septem­ber 2016.

De cursus Wiskun­dige denkac­tivitei­ten gaat dit najaar voor de vierde keer in Utrecht van start. De cursus die op 13 oktober 2016, 17 novem­ber 2016, 15 decem­ber 2016 en 19 januari 2017 zal plaats­vinden, wordt door Paul Drij­vers, Dédé de Haan en Mieke Abels gegeven en is door Regis­terle­raar gecerti­ficeerd.